Một loạt dữ liệu gần đây của Hoa Kỳ cho thấy lạm phát tăng trở lại và hoạt động chậm lại đang làm dấy lên lo ngại rằng nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể đang hướng tới giai đoạn lạm phát kèm suy thoái (stagflation).

Chi tiêu của người tiêu dùng đã giảm mạnh nhất trong gần bốn năm vào tháng 1 sau khoảng thời gian nghỉ lễ. Người Mỹ đang ngày càng bi quan hơn về triển vọng kinh tế và các công ty đang cảnh báo về giá cả tăng cao sau chính sách thuế quan mạnh tay của chính quyền Trump.

Hình 1: Chỉ số kinh tế Hoa Kỳ báo hiệu một giai đoạn tăng trưởng chậm hơn phía trước

Các nhà kinh tế cảnh báo không nên quá lạm dụng dữ liệu của một tháng, đặc biệt là khi bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như thời tiết giá lạnh. Nhưng nếu rủi ro lạm phát đi kèm suy thoái, khi mà nền kinh tế phải đối mặt với cả tăng trưởng yếu và lạm phát cao, có thể trở thành hiện thực trong những tháng tới thì Cục Dự trữ Liên bang sẽ phải đối mặt với sự lựa chọn khó khăn giữa việc hỗ trợ thị trường lao động hoặc kết thúc cuộc chiến chống lạm phát kéo dài nhiều năm.

Gregory Daco, kinh tế trưởng của EY cho biết: "Có một dấu hiệu của tình trạng lạm phát kèm suy thoái nhưng chúng ta vẫn chưa đến đó. Những diễn biến, đặc biệt là trong tuần qua, đã cho thấy chi tiêu cũng đang suy yếu và nỗi lo về lạm phát, hay ít nhất là kỳ vọng lạm phát, đang gia tăng.”

Phần lớn nguyên nhân gây ra tâm trạng chán nản này là do chương trình nghị sự kinh tế của Tổng thống Donald Trump. Điều đó bao gồm thuế quan trừng phạt đối với các đối tác thương mại lớn nhất của quốc gia và lời thề cắt giảm chi tiêu công lớn của ông, một động thái dẫn đến việc sa thải nhân viên liên bang.

Cho đến nay, những tín hiệu đáng lo ngại nhất xuất phát từ các cuộc khảo sát về kỳ vọng và tình cảm.

Một thước đo về niềm tin của người tiêu dùng đã giảm mạnh nhất trong gần bốn năm vào tháng 2, phản ánh sự suy giảm trên diện rộng ở mọi nhóm tuổi và thu nhập. Kỳ vọng lạm phát trong năm tới đã tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2023, phản ánh sự gia tăng gần đây về giá trứng cũng như dự đoán giá cả cao hơn từ các mức thuế quan theo kế hoạch của Trump.

Trong khi đó, hoạt động kinh doanh đã mở rộng trong tháng này với tốc độ chậm nhất kể từ tháng 9 năm 2023, bị kéo xuống bởi lĩnh vực dịch vụ, trong khi doanh số bán lẻ giảm mạnh nhất trong gần hai năm vào tháng 1. Và dự báo GDPNow mới nhất của Cục Dự trữ Liên bang Atlanta cho thấy hoạt động kinh tế đang thu hẹp trong quý đầu tiên — mặc dù ước tính ban đầu có thể biến động trong những tháng tới.

"Nếu tâm lý người tiêu dùng giảm, đến một lúc nào đó, bạn sẽ bắt đầu lo lắng rằng tiêu dùng thực sự là yếu tố tiếp theo", Ajay Rajadhyaksha, chủ tịch nghiên cứu toàn cầu tại Barclays Plc cho biết.

Hình 2: Kỳ vọng tăng trưởng GDP đang suy yếu

Các doanh nghiệp lớn và nhỏ cũng đang cảnh báo về những gì sắp xảy ra.

Tổng giám đốc điều hành của Ford Motor Co. Jim Farley cho biết mức thuế 25% được đề xuất đối với Canada và Mexico sẽ "làm thủng một lỗ" trong ngành công nghiệp ô tô Hoa Kỳ. Và Chipotle Mexican Grill Inc. đã cảnh báo về mức thuế tiềm tàng đối với thực phẩm như bơ và chanh.

Trong khi đó, các doanh nghiệp nhỏ hơn đã báo cáo rằng họ đóng băng các kế hoạch mở rộng, tăng giá và lo ngại về lợi nhuận ròng của mình. Theo một cuộc thăm dò do Bloomberg News thực hiện, gần 60% người lớn ở Hoa Kỳ dự đoán mức thuế quan của Trump sẽ dẫn đến giá cả tăng cao.

Điều đó phù hợp với Arin Schultz, giám đốc tăng trưởng tại Naturepedic, công ty sản xuất nệm hữu cơ tại Cleveland, Ohio. Công ty vừa có năm kinh doanh tốt nhất trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng mạnh mẽ, nhưng mức thuế quan mới đối với vật liệu mà công ty lấy từ nước ngoài sẽ có tác động. Lời kêu gọi của ông đối với chính quyền mới: hãy bãi bỏ thuế đối với các vật liệu không khả thi về mặt kinh tế để sản xuất tại Hoa Kỳ.

Schultz cho biết: "Một lượng lớn các thành phần của chúng tôi không được sản xuất tại Hoa Kỳ. Ngay cả khi chúng được sản xuất, tôi nghĩ rằng chi phí để lấy nguồn cung ứng trong nước sẽ làm tăng chi phí của chúng tôi".

Tác động của Fed

Lợi suất trái phiếu kho bạc đã giảm mạnh so với mức đỉnh của đạt được ngay trước lễ nhậm chức của Tổng thống Trump vào ngày 20 tháng 1 và các nhà đầu tư trái phiếu đã bắt đầu định giá rằng Fed sẽ phải chuyển hướng từ việc lo lắng quá nhiều về lạm phát sang lo ngại hơn về tăng trưởng.

Các quan chức Fed đang bắt đầu thừa nhận khả năng tăng trưởng có thể chững lại trong khi lạm phát vẫn ở mức cao. Tình hình như vậy từ lâu đã ám ảnh các ngân hàng trung ương, những người cần phải tìm cách kiểm soát giá cả và tối đa hóa việc làm.

Điều này khiến hai mục tiêu này đối đầu với nhau: khi lãi suất thấp hơn để hỗ trợ thị trường lao động và có nguy cơ gây ra lạm phát. Tuy nhiên, nếu giữ lãi suất ở mức cao để kìm hãm tăng trưởng giá cả, nền kinh tế có thể rơi vào suy thoái.

Nếu học theo những bài học trong lịch sử, Fed sẽ hành động mạnh mẽ để kiểm soát giá cả và kỳ vọng về lạm phát trong tương lai. Vào những năm 1970 và 1980, điều đó có nghĩa là tăng lãi suất lên mức cao ngất ngưởng, khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng cao có gây ra nhiều đau đớn về kinh tế.

Hình 3: Các nhà kinh tế bắt đầu thấy những rủi ro suy thoái tại Hoa Kỳ cao hơn

Lần này, Fed đã hạ nhiệt lạm phát mà không gây ra suy thoái, phần lớn là do kỳ vọng lạm phát vẫn ở mức thấp. Với những kỳ vọng này đang tăng lên, Fed có thể buộc phải duy trì chi lãi suất ở mức cao ngay cả khi nền kinh tế xuất hiện những điểm yếu.

Diane Swonk, nhà kinh tế trưởng tại KPMG cho biết: “Họ có thể chậm chạp trong việc tăng lãi suất lần trước, nhưng lạm phát đình trệ là một trò chơi hoàn toàn khác đối với Fed và họ không thể để điều đó xảy ra”.

Trump đã hứa rằng chính sách kết hợp giữa thuế suất thấp hơn, bãi bỏ quy định và thuế quan cao hơn của ông sẽ tạo ra làn sóng đầu tư trên khắp nền kinh tế. Người được Trump chọn làm chủ tịch Hội đồng cố vấn kinh tế Nhà Trắng, Stephen Miran, đã nói với các nhà lập pháp vào thứ năm rằng đất nước có thể có một “nền kinh tế tuyệt vời” ngay cả khi thuế quan cao.

Tuy nhiên, hiện tại, các doanh nghiệp đang lo lắng.

J.D. Ewing, người điều hành công ty bán buôn đồ nội thất văn phòng có trụ sở tại Pennsylvania là COE Distributing cho biết: “Nếu giá cả tăng đối với chúng tôi, giá cả cũng tăng đối với khách hàng của chúng tôi. Nếu đó là một triển khai chung chung, thì không có lựa chọn nào khác, chi phí phải tăng đối với tất cả mọi người”.